RODZINNA PIECZA ZASTĘPCZA
Piecza zastępcza nad dzieckiem jest sprawowana w przypadku niemożności zapewnienia opieki i wychowania przez rodziców, którym w drodze postępowania sądowego władza rodzicielska została zawieszona lub ograniczona, bądź zostali jej pozbawieni. Zgodnie
z zapisami wskazanej powyżej ustawy piecza zastępcza jest sprawowana w formie:
•    rodzinnej
•    instytucjonalnej.
Umieszczenie dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej następuje na podstawie orzeczenia sądu. W przypadku pilnej konieczności, na wniosek lub za zgodą rodziców dziecka, możliwe jest umieszczenie dziecka w rodzinnej pieczy zastępczej, na podstawie umowy zawartej między rodziną zastępczą lub prowadzącym rodzinny dom dziecka, a starostą właściwym ze względu na miejsce zamieszkania tej rodziny lub miejsce prowadzenia rodzinnego domu dziecka.
Celem pieczy zastępczej jest zapewnienie czasowej opieki i wychowania dzieciom
w przypadkach niemożności sprawowania opieki i wychowania przez rodziców. Podmioty realizujące zadania w zakresie wspierania rodziny i systemu pieczy zastępczej, jeśli istnieją ku temu przesłanki, współpracują na rzecz reintegracji rodziny i powrotu dziecka do rodziny pochodzenia.

Powołana na mocy postanowienia sądu do sprawowania opieki nad dziećmi rodzina zastępcza nie przejmuje pełni władzy nad powierzonym ich opiece dzieckiem. W sytuacji ograniczenia władzy rodzicielskiej rodziców nadal pozostają oni opiekunami prawnymi dziecka i zachowują prawo do decydowania w ważnych kwestiach dotyczących m.in. jego leczenia, kształcenia, złożenia wniosku o wydanie paszportu, udzielają zgody na wyjazd dziecka poza granice kraju. W przypadku gdy rodzice są pozbawieni władzy rodzicielskiej koniecznym jest ustanowienie przez sąd opieki prawnej dla dziecka.
Utworzenie rodziny zastępczej nie powoduje powstania więzi prawno-rodzinnych pomiędzy opiekunami, a dzieckiem, takich jak w przypadku przysposobienia, dziecko nie staje się dzieckiem rodziny zastępczej. Pomiędzy rodziną zastępczą a dzieckiem nie powstają obowiązki i uprawnienia alimentacyjne, nie następuje dziedziczenie z mocy ustawy.

Rodzina zastępcza oraz rodzinny dom dziecka zapewnia dziecku całodobową opiekę
i wychowanie, w szczególności:
•    traktuje dziecko w sposób sprzyjający poczuciu godności i wartości osobowej,
•    zapewnia dostęp do przysługujących świadczeń zdrowotnych,
•    zapewnia kształcenie, wyrównywanie braków rozwojowych i szkolnych,
•    zapewnia rozwój uzdolnień i zainteresowań,
•    zaspokaja jego potrzeby emocjonalne, bytowe, rozwojowe, społeczne oraz religijne,
•    zapewnia ochronę przed arbitralną lub bezprawną ingerencją w życie prywatne dziecka,
•    umożliwia kontakt z rodzicami i innymi osobami bliskimi, chyba że sąd postanowi inaczej.
Rodzinę zastępczą lub rodzinny dom dziecka tworzą małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim, u których umieszczono dziecko w celu sprawowania nad nim pieczy zastępczej

Formami rodzinnej pieczy zastępczej są:
1. rodzina zastępcza:
•    spokrewniona, którą tworzą małżonkowie, lub osoba, będący wstępnymi (dziadkowie) lub rodzeństwem dziecka
•    niezawodowa, którą tworzą małżonkowie, lub osoba, niebędący wstępnymi lub rodzeństwem dziecka, w tym przez osoby z dalszej rodziny lub też zupełnie obce (niespokrewnione z dziećmi).
•    zawodowa, w tym zawodowa pełniąca funkcję pogotowia rodzinnego i zawodowa specjalistyczna
2. rodzinny dom dziecka.

Pełnienie funkcji rodziny zastępczej oraz prowadzenie rodzinnego domu dziecka może zostać powierzone osobom, które:
•    dają rękojmię należytego sprawowania pieczy zastępczej,
•    nie są i nie były pozbawione władzy rodzicielskiej oraz władza rodzicielska nie jest im ograniczona ani zawieszona,
•    wypełniają obowiązek alimentacyjny,
•    nie są ograniczone w czynnościach prawnych,
•    są zdolne do sprawowania właściwej opieki na dzieckiem (potwierdzone zaświadczeniem braku przeciwwskazań lekarskich),
•    przebywają na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Organizator rodzinnej pieczy zastępczej kieruje kandydata na szkolenie do pełnienia funkcji rodziny zastępczej niezawodowej, zawodowej lub prowadzenia rodzinnego domu dziecka na szkolenie. Na wniosek kandydata do pełnienia funkcji wymienionych powyżej, posiadającego świadectwo ukończenia szkolenia, organizator rodzinnej pieczy zastępczej wydaje zaświadczenie kwalifikacyjne zawierające potwierdzenie ukończenia szkolenia, spełniania warunków oraz posiadania predyspozycji i motywacji do sprawowania pieczy zastępczej.

W rodzinie zastępczej zawodowej lub rodzinie zastępczej niezawodowej, w tym samym czasie może przebywać łącznie nie więcej niż 3 dzieci lub osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej. W razie konieczności umieszczenia w rodzinie zastępczej licznego rodzeństwa, za zgodą rodziny zastępczej oraz po uzyskaniu pozytywnej opinii koordynatora rodzinnej pieczy zastępczej jest dopuszczalne umieszczenie większej liczby dzieci.

W zawodowej rodzinie zastępczej umieszcza się dzieci na pobyt długoterminowy lub –
w przypadku rodziny zastępczej zawodowej pełniącej funkcję pogotowia rodzinnego – na pobyt okresowy, do czasu unormowania sytuacji dziecka, nie dłużej niż na okres 4 miesięcy (w szczególnych sytuacjach pobyt może być przedłużony do 8 miesięcy lub do zakończenia postępowania sądowego o powrót dziecka do rodziny, przysposobienie lub umieszczenie
w rodzinnej pieczy zastępczej).

Rodzina zastępcza zawodowa specjalistyczna obejmuje opieką w szczególności dzieci niedostosowane społecznie oraz dzieci posiadające orzeczenie o niepełnosprawności,
tj. z różnymi dysfunkcjami, problemami zdrowotnymi wymagającymi szczególnej opieki
i pielęgnacji, a także małoletnie matki z dziećmi.

W rodzinnym domu dziecka może przebywać łącznie nie więcej niż 8 dzieci lub osób, które osiągnęły pełnoletność przebywając w pieczy zastępczej (lub w razie konieczności liczniejsze rodzeństwo).

W rodzinie pomocowej może być umieszczone dziecko w przypadku czasowego niesprawowania opieki nad dzieckiem w związku z wypoczynkiem, udziałem w szkoleniu lub pobytem w szpitalu oraz w wyniku nieprzewidzianych trudności lub zdarzeń losowych
w rodzinie zastępczej. Rodziną pomocową może być:
•    rodzina zastępcza niezawodowa, zawodowa lub prowadzący rodzinny dom dziecka,
•    małżonkowie lub osoba niepozostająca w związku małżeńskim przeszkoleni do pełnienia funkcji rodziny zastępczej, prowadzenia rodzinnego domu dziecka lub rodziny przysposabiającej.